Genealogie Christian Post

Cholera

In Nederland wisten we dat het gevaar eraan zat te komen, maar niet dat het zo erg zou zijn. Al maandenlang hielden de kranten ons op de hoogte van de slachting die de 'Aziatische buikloop' aanrichtte in Europa. In overvolle gasthuizen was het letterlijk dweilen met de kraan open. Vooral de snelheid waarmee cholera de slachtoffers 'leegdronk' verbijsterde en beangstigde de mensen. Het Nederlandse publiek werd in de krant (12 mei 1832) alvast gewaarschuwd, met een uitgebreide beschrijving van de symptomen: slachtoffers droogden volledig uit door overvloedig braken en diarree. Ook konden besmetten een blauw gekleurde huid krijgen. Naast 'de klere' (kolere) kreeg de ziekte dan ook de bijnaam 'de blauwe dood'. In het buitenland heette de ziekte ook wel King Cholera (Engeland) of de onzichtbare guillotine (Frankrijk).

In 1816 was het eerste geval opgetreden in het tegenwoordige Bangladesh, en via India verspreidde de ziekte zich naar Rusland. In 1829 kwam cholera binnen in Hongarije, waar honderdduizend doden vielen. Duitsland was in 1831 aan de beurt, Londen en Parijs in 1832. In Londen vielen bijna zestigduizend slachtoffers, in Parijs twintigduizend.

Angst
In Nederland droop de angst voor cholera intussen van de krantenkoppen. Met grotere regelmaat verschenen 'choleraberigten' in de krant, over doden in Franse, of Belgische zorghuizen. Het kwam steeds dichterbij en Nederland besloot om de grens met België af te sluiten. Het was wachten tegen beter weten in.

Uitbraak
Kort daarna was het wel raak. De epidemie kwam ons land binnen via Scheveningen. Enkele dagen nadien maakte de regering een reconstructie van de uitbraak:

"Op Maandag, den 25 Junij jl., is eene visscherspink aan wal gekomen, waarvan de stuurman en een der matrozen zich ongesteld bevonden. De eerste derzelven, wiens ongesteldheid van ernstiger aard scheen te zijn, is thans aan de beterhand; de laatstgenoemde is spoedig beter geworden. Onder dezelfde verschijnselen als die bij de zoo evengenoemden opgemerkt werden, zijn de drie volgende dagen nog eenige personen ziek geworden. Op Vrijdag avond den 29 Junij, is weder een persoon ziek geworden, onder onstandigheden, die vermoedens deden ontstaan, welke door deszelfs overlijden, op Zondag, den 1 Julij in den ochtend, meerdere versterking ontvingen." (Nederlandsche Staatscourant, 05-07-1832)

De cholera had zich die eerste dagen verspreid in een traag, maar constant tempo. En maar liefst tien procent van de besmetten was bezweken aan de symptomen:

"Tusschen den 25 Junij, van welke dagteekening de ziekte, uit vergelijking van de vroegere en latere waarnemingen kan gerekend worden haren aanvang genomen te hebben, tot op gisteren avond (den 3 Julij) bedroeg het getal der ziek gewordenen, de reeds herstelden en reconvalescenten daar onder begrepen, zes en veertig, in behandeling waren er negen en twintig; het getal der overledenen was vier." (Ibidem)

Dagelijks maakten de kranten de balans op. Steden zetten zich schrap voor de eerste besmetting. Daar was iedereen zich bewust van het gevaar: hygiëne was daar in de regel van een Middeleeuws niveau. Grachten waren open riolen en waterleiding tegelijk.

Dood
De cholera verspreidde zich vanaf 1832 gestaag over ons land. Aan het eind van dat jaar meldde de Staatscourant dat van alle Nederlanders (ruim één miljoen) er bijna veertienduizend waren aangetast door cholera. Bijna de helft was overleden. De cholera-epidemieën van 1832, en daarna van 1848/1849, 1859 en 1867 eisten vooral veel slachtoffers in laaggelegen delen van Zuid-Holland, delen van Noord-Holland en Utrecht.

Het duurde evenwel nog lange tijd voordat stadsbesturen inzagen dat de komst en verspreiding van ziektes als cholera alleen kon worden aangepakt door drastische wijzigingen in de stadshygiëne en het systeem van riolering en watervoorziening. Tegelijkertijd zouden wetenschappers zich nog lang buigen over de microkosmos achter dit bestuurlijke probleem, voordat dit blauwe monster aan zijn eigen moordzucht ten onder zou gaan.